opryszczka

Opryszczka pospolita

I. Wiadomości ogólne

II. Podział opryszczek ze względu na lokalizację

1. Opryszczka jamy ustno - gardłowej

2. Zakażenia oczne

3. Zakażenia skórne

4. Zakażenia narządów płciowych

5. Zakażenia noworodków

6. Zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych i mózgu

III. Leczenie

Opryszczka pospolita jest zmianą skórną wywoływaną przez wirusy HSV-1 i HSV-2. Pierwszy z nich powoduje powstanie zmian w górnej części ciała, a drugi w dolnej w tym na narządach płciowych. Oba wirusy są ze sobą blisko spokrewnione (należą do podrodziny Alphaherpesvirinae) a zarówno ich budowa jak i niesiony przez nie materiał genetyczny wykazują duże podobieństwo, dlatego zmiany przez nie wywoływane niezależnie od umiejscowienia praktycznie nie różnią się wyglądem.

Przygoda człowieka z wirusem opryszczki niezależnie od jej umiejscowienia zaczyna się od zakażenia pierwotnego które z reguły ma najcięższy przebieg. Potem zmiana znika a wirus przemieszcza się drogą nerwów do zwojów nerwowych gdzie nie wywołując zmian patologicznych wbudowuje się do materiału genetycznego komórek nerwowych i czeka na sygnał do rozpoczęcie ataku (reaktywację).

Sygnałem takim może być:

- przemarznięcie,

- infekcja bakteryjna,

- ekspozycja na silne światło słoneczne (promieniowanie UV),

- menstruacja,

- stres.

Wszystkie te sytuacje powodują zachwianie równowagi organizmu i pobudzają wirusa do wywędrowania ze zwojów nerwowych i powrotu w miejsce pierwotnego zakażenia oraz wywołania w jego okolicy nowych zmian. Proces ten powtarza się przez całe życie chorego, choć w większości przypadków z wiekiem zmniejsza się częstotliwość nawrotów a ich przebieg jest coraz łagodniejszy, choć oczywiście zdarzają się wyjątki!

1. Opryszczka jamy ustno - gardłowej

Do pierwotnego zakażenia jamy ustno-gardłowej często dochodzi u dzieci poniżej 4 roku życia, z reguły przez pocałunki nosicieli HSV-1. Należy pamiętać że osoby nie mające aktualnie objawów klinicznych opryszczki tez mogą zakażać! Zakażenie pierwotne może przebiegać bezobjawowo, albo jako ostre zapalenie dziąseł i jamy ustnej. Powstają wtedy bardzo bolesne owrzodzenia na wargach i dziąsłach utrudniające spożywanie pokarmu. Zmiany te ustępują po około dwóch tygodniach. Nawroty choroby zazwyczaj przebiegają łagodniej od pierwszego epizodu.

2. Zakażenia oczne

Opryszczka może także zaatakować spojówkę i rogówkę oka, co w przypadkach zaniedbanych często nawracających epizodów może być przyczyną bliznowacenia rogówki a nawet utraty wzroku. Ta postać choroby wymaga bezwzględnego udania się do okulisty.

3. Zakażenia skórne

Do pierwotnego zakażenia skóry często dochodzi u personelu medycznego nie używającego rękawiczek, u sportowców uprawiających dyscypliny kontaktowe (np. zapaśników). Do zakażenia może także dojść przez wtarcie chorobotwórczego materiału z maty lub innego przedmiotu. Szczególnie narażone na zakażenia skórne są osoby cierpiące na egzemę. Te osoby koniecznie muszą znajdować się pod opieką dermatologiczną ponieważ może się u nich rozwinąć wyprysk opryszczkowy, który jest stanem zagrożenia życia.

4. Zakażenia narządów płciowych

Do zakażenia narządów płciowych dochodzi prawie zawsze w wyniku kontaktu z nosicielem HSV-2, nawet gdy w chwili zbliżenia nie miał objawów klinicznych choroby. U mężczyzn powstają wtedy pęcherzyki na prąciu, czasem również w cewce moczowej powodując utrudnienie lub uniemożliwienie oddawania moczu. U kobiet zmiany pojawiają się na wargach sromowych, pochwie, kroczu czasami na wewnętrznej powierzchni ud a także na szyjce macicy. U homoseksualistów może rozwinąć się opryszczkowe zapalenie odbytnicy. Choroba ma charakter nawracający, a ponowne epizody mogą następować w krótkich odstępach czasu po sobie, choć z reguły są mniej nasilone. Do powikłań zakażenia opryszczkowego narządów płciowych należy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu dotykające często homoseksualistów. Według niektórych teorii opryszczkowe zapalenie szyjki macicy zwiększa ryzyko rozwinięcia raka szyjki macicy.

Opryszczkowe zapalenie narządów płciowych wymaga zgłoszenia się do lekarza.

W przypadku zakażenia męskich narządów płciowych należy udać się do dermatologa-wenerologa, natomiast gdy choroba dotyczy żeńskich narządów płciowych poza wizytą u dermatologa konieczna może okazać się konsultacja ginekologa który oceni stan szyjki macicy.

Kobiety spodziewające się dziecka muszą mieć na uwadze ze zaniedbanie choroby najprawdopodobniej zakończy się zakażeniem dziecka w trakcie porodu.

5. Zakażenia noworodków

Zakażenia noworodków najczęściej są spowodowane przez wirusa HSV-2 pochodzącego z dróg rodnych zainfekowanej matki. Skutkiem tych zakażeń mogą być niegroźne zmiany pęcherzykowe rozsiane na skórze, jak również ciężkie zakażenia mózgu, wątroby i innych narządów prowadzące do śmierci. Rozpoznanie pierwotnych zmian opryszczkowych w narządzie rodnym jest wskazaniem do cięcia cesarskiego dlatego obowiązkiem kobiety jest powiadomienie ginekologa o niepokojących ją zmianach, choć teoretycznie lekarz sam powinien zwrócić uwagę na nieprawidłowości w trakcie badania.

6. Zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych i mózgu

Zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i mózgu może czasami towarzyszyć opryszczkowemu zakażeniu narządów płciowych, choć większość przypadków tej najcięższej postaci choroby jest wywoływane przez wirusa HSV-1.

Opryszczkowe zapalenie mózgu jest chorobą niezwykle groźną która gdy nie jest leczona w 70% kończy się śmiercią, a u ozdrowieńców często występują trwałe schorzenia neurologiczne oraz zaburzenia psychiczne. Choroba zaczyna się nie charakterystycznymi objawami takimi jak gorączka i bóle głowy. W miarę rozwoju choroby pojawiają się zmiany w zachowaniu chorego. W schyłkowej fazie dochodzi do zaburzeń przytomności i może rozwinąć się śpiączka. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu wymaga bezwzględnej interwencji neurologa.

III

Jak dotąd nie wprowadzono żadnej skutecznej szczepionki, choć badania nad nią trwają.

Opracowano natomiast lek - Acyclowir który wnika do zakażonych komórek i uniemożliwia namnażanie się wirusa. Dzięki temu można złagodzić przebieg choroby, o ile wdroży się leczenie odpowiednio wcześnie. Lek ten w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych podaje się dożylnie, w przypadku ostrych zakażeń narządów płciowych oraz masywnych zmianach skóry lub błon śluzowych podaje się doustnie, na niewielkie opryszczki skórne nakłada się go w postaci maści, a w przypadku opryszczki oka zakrapla się go.

Wszystkie formy tej substancji poza maścią dostępne są na receptę.

Należy jednak podkreślić że lek o którym mowa nie działa na wirusy które osiadły w neuronach zwojów nerwowych, dlatego nie ma możliwości całkowitego wyleczenia opryszczki. Można jedynie zmniejszyć jej objawy, oraz częstotliwość występowania reaktywacji.

Zdecydowana większość przypadków opryszczki śluzówkowo - skórnej nie wymaga specjalistycznego leczenia.

W tych przypadkach należy osuszać zmiany kwasem bornym lub spirytusem.